معانی مختلف وحدت وجود در عرفان و فلسفه؟

«وحدت وجود» دارای تفاسیر و معانی مختلفی است که عبارتند از؛
1. وحدت وجود به این معنا است که «وجود» تنها یک مصداق بیشتر ندارد و آن هم وجود خداست. سایر موجودات خیالات و اوهام و امور اعتباری هستند برخی جاهلین از صوفیه قائل به این تفسیر هستند.
2. تفسیر دوم از وحدت وجود این است که همه موجودات خدا هستند. آسمان، زمین، ابر، کوه، همه و همه خدا هستند یا اجزاء خدایند. این تفسیر نیز از وحدت وجود نیز منسوب به جاهلین از صوفیه است. و همچون تفسیر فوق مورد پذیرش عرفا بزرگ نمی باشد.
3. وحدت وجود به معنای وحدت شهود است. خداوند و سایر موجودات در عین اینکه در خارج متکثر و متغایرند ولی عارف در دید خود و نگرش خویش، آنها را واحد می بیند. اساسا خصوصیت عاشق و محب این است که جز محبوب و معشوق کس دیگری را نمی بیند. این وحدت به طرز نگرش و دید عارف بر می گردد نه به وحدت اشیاء در خارج.
4. تفسیر دیگر که مورد پذیرش عرفا است، وحدت شخصی وجود است. بر اساس این نگرش، وجود یک فرد و مصداق بیشتر ندارد و آن وجود خداوند است، اما سایر اشیاء غیر از خداوند، جلوه ها، مظاهر و اسماء صفات خداوند می باشند. هر موجودی اسمی از اسماء خداوند را نشان می دهد، انسان کامل آینه تمام نمای خداوند است. بر اساس این تفسیر، خدا وجود دارد و اشیاء جلوه ها و مظاهر و شئونش می باشند.
5. وحدت تشکیکی وجود. بر اساس این تفسیر، حقیقت وجود واحد است اما دارای مراتب و درجات گوناگونی است. اتحاد این مراتب در حقیقت وجود است و اختلافشان نیز در همین وجود می باشد، منتهی یک مرتبه، کمال و شدت بیشتری از مرتبه دیگر دارد. پس در حقیقت اختلاف آنها به شدت و ضعف و کمال و نقص در وجود بر می گردد. این نظریه متعلق به حکیم صدرالمتألهین شیرازی است.
نکته: کسانی که بزرگان از عرفاء و حکماء را مورد نکوهش و طعن قرار می دهند به خاطر فهم نادرست و سوء فهم آنها را از نظریه صائب عرفاء، در باب وحدت وجود است. این افراد«چون ندیدند حقیقت، ره افسانه زدند»
گمان کرده اند منظور عرفا از «وحدت وجود»، تفسیر اول و دوم است در صورتی که سخت به بیراهه رفته اند.
دیدگاه عرفاء در باب «وحدت وجود» بیشتر ناظر به تفسیر چهارم و پنجم می باشد.
(مراجعه شود به کتاب: «وحدت وجود» از علامه حسن زاده آملی).